Een rollercoaster van letters, woorden en tekeningen, zo ervaar je dit indrukwekkende meesterwerk van Tom Schamp, zodra je er eenmaal in geroetsjt bent.
Op elke dubbele pagina staat een letter van het alfabet centraal in fascinerende zoekprenten. Elke prent bevat tientallen personages, dieren, voorwerpen, gebouwen enzovoort, getekend in de vorm van de betreffende letter. Ze beginnen met die letter en/of bevatten de letter (meermaals) in het bijhorende woord. Onder of bij de afbeeldingen staan dan nog vaak extra woorden, uitdrukkingen of gekke zinnetjes waarin de letter meermaals opduikt. Schamps creativiteit lijkt eindeloos en zorgt voor uren zoekplezier waarbij je telkens weer nieuwe vondsten ontdekt. Enkele voorbeelden bij de letter A (a). De Franse dame Marianne lijkt verdacht veel op de Eifeltoren, waarin iedereen de hoofdletter A herkent. Twee Argentijnse tangodansers vormen met armen en benen een letter A, met tussen hun gezichten ‘A dios amor’. Een vulkaan die LAVA spuwt, neemt de vorm aan van een A doordat er een pagode voor getekend wordt. Een ‘thinktank’ wordt afgebeeld als een tank met inktpot als cabine en potlood als loop. Ontdek zelf de amoureuze ambiance, de kat Otto op een catamaran, de Aziatische actrice, de acrobaat en zoveel meer. Glimlach bij de twee ‘alternatieve haardrachten’. Of oefen je uitspraak van a en aa in combinaties als ‘Amicaal is altijd aangenaam’ of het bekende ‘Het Spaanse graan had de orkaan andermaal doorstaan.’
Blijf je verbazen en kronkel mee over de pagina’s met de figuurtjes die dankzij Schamps verbeeldingskracht tot letters gekneed, gevouwen of geplooid worden, van Dracula tot Dodo, van Luipaard tot Lucky Luke en van Zorro tot Zappa. Amuseer je met de talloze, spitsvondige combinaties van tekst en beeld. Bij de E werd mijn aandacht getrokken door de cover van het blijkbaar tweetalige boek Eve in Eden/ Ève en Éden, een ‘Éd. Électrique’. Uit de rug blijkt een kabel met stekker te komen en op de snee lees je ‘Een e-boek lees je op een e-reader’. Als je nog eens kijkt, ontdek je de appel op het hoofd van Eva (een verwijzing naar Willem Tell?), het rode hartje op Adams borst en Eva’s mond enzovoort. Bij de N werd ik meteen gefascineerd door de figuurtjes Nico en Tine, met respectievelijk een doodskop en een vrouwenhoofd, met hun lichamen vormen ze de letter N, in hun handen houden ze een sigaret, waaruit rook kringelt tot het woord ‘nicotine’, met eronder de goede raad: ‘Nee zeggen tegen nicotine is noodzakelijk.’ En dan is er nog het eindeloze zoekplezier, dat vanaf het woord vooraf geprikkeld wordt met opdrachten als ‘Vind je Letterman en kat Otto overal terug in het boek?’ of ‘Vind je de andere letters van het muzikantenalfabet, het alfabet van bouwwerken en zoveel meer?’ Dat ‘zoveel meer’ wordt extra gestuurd door de zoekopdrachten op de overgangspagina’s tussen C en D, F en G, M en N en W en X. Die pagina’s zorgen voor rustmomenten: ze krijgen veel meer witruimte, waardoor je rustig kunt focussen op de enkele afbeeldingen (geniet bijvoorbeeld van de boekentafelvoetbalspelen tussen ploegen F en G). Maar onder- en bovenaan vind je een rij afbeeldingen die je kan zoeken op de vorige en volgende pagina’s: dieren en allerlei lekkers, muzikanten en sportlui, voertuigen die woorden uit het NAVO-alfabet dragen, bouw- en kunstwerken. Maar ook op de pagina’s zelf krijg je extra zoekopdrachten als ‘Kun je alle A’s aanduiden op deze kaart?’
Het boek doet geen toegevingen aan de jonge lezers. Moeilijke woorden (ook woorden uit andere talen) worden niet geschuwd. In het woord vooraf excuseert Letterman zich daarvoor én raadt hij aan op zoek te gaan in een echt woordenboek, op het internet of raad te vragen aan volwassenen. Met jonge kinderen kan het goed zijn als volwassene eerst samen met je kind in het boek te duiken en even door het boek te gidsen. Maar als ze eenmaal de schatkamer ontdekt hebben die dit boek is, kunnen kijkers en lezers zonder leeftijd altijd nieuwe schatten ontdekken, elk vanuit hun eigen voorkennis en ervaring. De jongsten kunnen zich amuseren met de vele grappige tekeningen en op ontdekking gaan met de eenvoudigste zoekopdrachten. Kinderen die leren lezen kunnen de letters van het alfabet ontdekken in de tekeningen en eenvoudige woorden en door het boek struinen met de wat moeilijker zoekopdrachten. Voor oudere lezers biedt het boek een eindeloos spel van herkennen en ontdekken.
Schamps ‘abecedarium ottodidacticum’ is dan ook echt een boek zonder leeftijd, voor iedereen ‘van 5 tot 105 jaar’. Om het in ABC-termen te zeggen: het is Adembenemend, Bewonderenswaardig, Cultuur met grote C en Caleidoscopisch Creatief …. tot Zonder meer Zeer Zeldzaam.
Jan Van Coillie