In de periode dat ik ‘Wat zou Martin doen’ meekreeg om te recenseren, bleek het plots overal op te duiken. De reacties waren enorm lovend, wat mij natuurlijk nieuwsgierig maakte om het ook te lezen. Op de cover stond ‘voor de fans van The Hate You Give ’, maar aangezien ik dat boek ook niet gelezen had, kon ik daaruit ook niet veel afleiden. Zelf lezen dan maar!
In dit boek volg je Justyce (of Jus) die in zijn laatste jaar van de middelbare school zit. Daar maakt hij onderdeel uit van het debatteam en wacht hem een mooie toekomst. Maar alles verandert wanneer hij op een avond zijn vriendin wil helpen maar wordt gearresteerd. Dit alles gebeurt in een tijd waarin al enkele zwarte jongens werden gearresteerd of zelfs doodgeschoten en de daders daarvoor niet berecht worden. Deze feiten krijg je in het kaderverhaal mee, maar winnen voor Jus na die aanvaring met de politie aan belang. Hij realiseert zich plots dat, hoewel hij nooit iets verkeerd heeft gedaan, dat voor sommige mensen nooit uit zal maken, hoe hard hij ook probeert. Hierdoor stelt hij zijn positie op school in vraag, en alles wat hij tot nu toe als ‘normaal’ beschouwde. Hij is zijn houvast kwijt en zoekt opnieuw zijn plek in deze ‘nieuwe’ wereld die zich voor hem openbaart. Het gaat zover dat hij zowat al zijn vrienden verliest. Daarom gaat hij in brieven te rade bij Martin Luther King. Hij probeert het zoals hem aan te pakken, maar deelt daarin ook zijn twijfels, woede, problemen en vragen. Hierdoor krijg je een diep inzicht in de denkwereld van Jus.
Je leeft van dichtbij met Jus mee (je zit als het ware op zijn huid) en daardoor begrijp je als geen ander met welke zaken hij worstelt: ‘Dus wat moet ik nu? Hoe ga ik met mensen als Jared om? De discussie aangaan werkt duidelijk niet… Moet ik ze dan gewoon maar negeren? Maar wat los je daarmee op, Martin? Ik wil best “mijn beste beentje voorzetten” zoals mama zou zeggen. Dat heb jij ook gedaan. Ik moet er alleen achter komen hoe…’
Ik hou sowieso van een goed uitgewerkt personage, met zijn denkwereld en zijn handelen en op dat vlak word ik op mijn wenken bediend. En dan moet het moment nog komen waarop je beseft dat alle elementen in het verhaal vakkundig met elkaar verweven zijn en allemaal samen leiden tot een groot menselijk drama. Wie de actualiteit de afgelopen jaren heeft gevolgd, kan niet ontkennen dat in Amerika onschuldige zwarte mensen worden getroffen door politiegeweld. Het boek stelt een heel interessante vraag vanuit het standpunt van een tiener die we allemaal zijn (geweest): wat doe je in zo’n geval? Wat kan je doen? Wat doe je als het jou ook kan overkomen? Ik moet eerlijk zeggen dat ik het na het lezen van het boek ook niet meer zo goed weet. Meer vertellen zou zonde zijn.
Meer voorbeelden maar zouden hier niet werken. Het gaat om het gevoel dat van elke pagina springt, de twijfel die in elke briefregel huist en het gevoel verscheurd te zijn dat met elke pagina die je omslaat groter wordt. Pak het boek op, begin te lezen, leer Jus kennen en laat je door hem op sleeptouw nemen in zijn verhaal. Het wordt een heftige, soms onwerkelijke rit, dus hou je goed vast! Het is geen gemakkelijke materie. Ik beweer niet dat het boek de waarheid weerspiegelt, maar het beeld dat wordt geschetst is zonder meer intrigerend. Wie of wat bepaalt er welke kant je kiest? En in welk klein hoekje zit het verschil tussen de ene en de andere kant? Welke kant zou jij uitgaan? Ben jij sterk genoeg? Wie zal het zeggen? Je kan alleen maar hopen dat je nooit op de kruispunt komt te staan…
Barbara Artoos