Een nieuw werk van Rébecca Dautremer is altijd een feest voor het oog. Zo ook deze ‘graphic novel’-versie van John Steinbecks ‘Muizen en Mensen’. ‘Graphic novel’ plaatsen we met opzet tussen aanhalingstekens. Om tweeërlei redenen:
- Biedt de doorsnee graphic novel doorgaans een ingekorte, verwaterde versie van het oorspronkelijke werk, dan krijg je hier de integrale tekst van Steinbecks klassieker.
- Al te vaak staat ‘graphic novel’ synoniem voor een veredeld of minderwaardig stripverhaal. Deze uitgave is beslist van een ander kaliber. Dautremer heeft een indrukwekkend grafisch meesterwerk afgeleverd dat zijn weerga niet kent.
Zeggen we eerst iets over de tekst. De vrij dunne novelle van Steinbeck behoort tot de top van de wereldliteratuur en behoeft geen krans. Bewijs hiervan zijn de talloze vertalingen, uitgaven en heruitgaven, verfilmingen en theaterproducties. Dit tijdeloze verhaal over vriendschap en noodlot met de American dream als farce voor de landarbeiders in Californië tijdens de Grote Depressie boeit al meer dan tachtig jaar steeds nieuwe generaties literatuurliefhebbers. Bovendien koos de uitgever voor de nieuwe Nederlandse versie van Peter Bergsma (2018) die unaniem als een knap staaltje vertaalkunst werd geprezen.
Zoals gezegd is dit boek zoveel meer dan een graphic novel. Dautremer heeft twee jaar onafgebroken gewerkt aan wat beschouwd moet worden als een (zeer) lijvige portfolio van al haar kunnen. Scènes in kleurpotlood, gouaches, verfafdrukken, intimistische detailstudies, fotografisch aandoende landschappen, rudimentaire schetsen, replica’s van posters en dialogen in stripvorm doen je telkens verrukt verder bladeren en maken van dit boek één langgerekt en afwisselend lees- en kijkavontuur waar geen eind lijkt aan te komen. Dautremer liet zich inspireren door allerlei americana: een dollarbiljet, vooroorlogse publiciteit en het fotografische werk van Dorothea Lange en Walker Evans. De illustraties bevatten bovendien vaak Engelstalige citaten uit het oorspronkelijke werk. De dominante, rode kleur van veel afbeeldingen kondigt al van bij de aanvang de dramatische ontknoping aan. Als lezer wordt je in een totaalervaring ondergedompeld en zou je tijdens de lectuur niet schrikken als er voor je voeten een tuimelkruid voorbij rolt.
Deze lijvige uitgave (1,6 kilogram zwaar, we legden het boek even op onze precisiekeukenweegschaal) vraagt een kleine financiële investering maar je krijgt waar voor je geld. Je haalt niet alleen een literair meesterwerk in huis – uitermate geschikt voor young adults – maar tevens een salontafelboek dat goed is voor vele uren (herhaald) kijkplezier.
Noot: Het veelvuldig gebruik van het n-woord in de tekst komt op de lezer wellicht vreemd over, zeker in deze tijden van woke en Black Lives Matter. Vertaler Peter Bergsma heeft er de verdedigbare voorkeur aan gegeven het taalgebruik van Steinbeck getrouw weer te geven. Steinbeck op zijn beurt trachtte in zijn dialogen de ruwe volkstaal weer te geven. Steinbeck had met zijn Of Mice and Men ook meteen theateruitvoeringen voor ogen. Een korte toelichting van de uitgever had misschien gemogen.
Dirk Tavernier