Onze vroegste literaire bronnen kennen een spectaculaire revival. Talloos zijn de uitgaven voor kinderen en volwassenen waarin de oude verhalen uit alle culturen herverteld worden. Denken we aan Stephen Fry’s Mythos en Helden, Irme Dros’ Griekse Mythen…Ook Guus Kuijers zesdelige Bijbel voor ongelovigen hoort in dit rijtje thuis.
Zou het kunnen dat het huidig tijdsgewricht meer dan ooit de mens tot zoeken naar zijn levensbestemming aanzet en dat intuïtief aangevoeld wordt dat de ‘ouden’ deze zoektocht al meesterlijk konden verwoorden? Dat velen aanvoelen dat de queeste van de antieke personages ieder van ons betreft? Vragen die we hier niet zelf expliciet willen beantwoorden. Feit is dat er van een hausse kan gesproken worden die samenvalt met het succes van bijvoorbeeld Harry Potter en The Lord of the Rings die immers ook moderne versies zijn van wat Joseph Campbell ‘De held met de duizend gezichten’ heeft genoemd.
In deze context heeft de Vlaams-Brusselse auteur Ed Franck al zijn sporen verdiend. Naast zijn eigen werk is hij al geruime tijd onze meester-herverteller van Chaucer, Shakespeare, Boccacio, de vertellingen van Duizend-en-één-nacht, Victor Hugo, Lewis Caroll, Grimm….
In Liefde en Duisternis, Heldenverhalen uit vervlogen tijden bewerkt Ed Franck met zijn beproefde aanpak zes oude verhalen: Het Gilgamesjepos uit Mesopotamië, Aeneas en Dido uit Vergilius’ Aeneis, Deirdre van de smarten uit de Keltische Ulstercyclus, Sigurd en Brynhild uit de IJslandse Edda en het Duitse Nibelungenlied, Perceval uit de middeleeuws Koning Arthurcyclus en Väinämönen uit de Finse Kalevala. Van zeer oud tot relatief jong dus: het Gilgamesjepos geldt als één van de oudst bekende geschriften van de mensheid, de Kalevala werd pas in de negentiende eeuw samengesteld (hoewel deze bij het Karelische volk opgetekende volksverhalen wellicht veel ouder zijn).
De zes delen van het boek zijn goed opgebouwd en lezen vlot weg. De tijdeloze kracht van de verhalen zorgt voor genoeg spanning. Gaat deze kracht al eens verloren in schoolse of erudiete versies, Francks bewerkingen zetten alles nog eens goed in de verf. De verhalen lees je in één adem uit. Ed Franck hanteert bewust een wat plechtstatige, dramatische taal die goed past bij de status van de verhalen. Voor het Gilgamesjepos gebruikt hij de indirecte rede voor de dialogen. (Frank Groothof pakt dit anders aan in zijn Gilgamesj-bewerking. Hij duidt de sprekers of zangers met hun naam aan waarop dan telkens een deel van de dialoog of samenspraak volgt. Het is dan ook een, overigens ook zeer leesbaar, script van een luisterspel)
Ontzettend informatief zijn de uitgebreide inleidingen (Eén tot anderhalve pagina in kleine druk) die duiding geven over de culturele context, de historische periode en de overlevering. Naar onze smaak had de auteur nog mogen zeggen welke moderne bewerkingen hij zelf heeft gebruikt. Niet zozeer omwille van de intellectuele eerlijkheid, maar gewoon ter informatie voor de lezer. Ging hij te rade bij de grote buitenlandse voorbeelden? Heeft hij zich beperkt tot de Nederlandse bewerkingen? En welke dan? (Het Gilgamesjepos en de Kalevala bijvoorbeeld kennen elk minstens drie Nederlandse bewerkingen).
Liefde en duisternis is fraai en stevig uitgegeven en bevat talloze afbeeldingen van de hand van Anne Westerduin die al eerder werk van Franck illustreerde. Artistiek verantwoord, beslist, maar naar onze smaak wat donker, grimmig en wat te abstraherend. Dit laatste zeggen we onder voorbehoud, want velen zullen dit erg mooi vinden. En bovendien is het wel passend bij deze onvergetelijke verhalen waarin, naast de ontroerende passages, vaak donkere hartstochten rondsluipen en duistere daden gesteld worden.
Dirk Tavernier