10 oktober 2014: de Nobelprijs voor de Vrede wordt toegekend aan een zeventienjarig meisje, Malala Yousafzai. Ze is de jongste winnaar ooit. In 2013 kreeg ze al de Internationale Kindervredesprijs en de Sacharovprijs voor de Vrijheid van Meningsuiting. Wat maakt de Pakistaanse Malala zo bijzonder?
In Ik ben Malala vertelt ze haar verhaal. Malala groeide op in Mingora, een stad in de Swatvallei in het noordwesten van Pakistan. Ze is de oudste van drie. Haar ouders behoren tot de trotse stam van de Pathanen en zijn gelovige moslims. Moeder bereddert het huishouden, vader is rector van een basisschool en twee middelbare scholen: een voor jongens en een voor meisjes. Daardoor beseft hij hoe belangrijk onderwijs is ook voor meisjes. Niet iedereen deelt die mening. Malala is slim, ambitieus en krijgt thuis alle kansen om te studeren. Als de Talban in de regio aan invloed wint, komt het onderwijs voor meisjes onder druk te staan. Malala is dan twaalf, maar ze zoekt samen met haar vader naar manieren om de buitenwereld te informeren over de moeilijke en onrechtvaardige situatie. Uit angst voor de dreigingen van de rebellenleider Fazllullah houden veel ouders hun dochters voortaan thuis. Jonge meisjes worden opnieuw sneller uitgehuwelijkt nog voor ze een opleiding kunnen afmaken. De vader van Malala, Ziauddin Yousafzai blijft onvermoeibaar zoeken naar oplossingen.
Op vraag van de BBC spreekt hij een leerkracht en oudere studentes aan om een dagboek bij te houden over het leven onder de Taliban. Niemand waagt het echter. Malala die de teleurstelling van haar vader opmerkt, besluit zelf te schrijven. Om aan de aandacht van de Taliban te ontsnappen gebruikt ze een schuilnaam Gul Makai, wat korenbloem betekent . Het dagboek mist zijn uitwerking niet. Eindelijk beseft de buitenwereld hoe moeilijk het leven onder de Taliban is voor vrouwen en meisjes. Als bekend raakt wie achter het dagboek schuilgaat, volgen er interviews op televisie. Dat wordt door aanhangers van de Taliban niet in dank afgenomen. Intussen wordt er in Mingora steeds heviger gevochten tussen de Taliban en het regeringsleger. De scholen gaan een tijdlang dicht en de sharia wordt ingesteld. Vrouwen mogen niet langer alleen op straat, ze moeten een burqa dragen. Als de gevechten in en om de stad te hevig worden, vlucht het gezin naar de bergen bij hun familie. Drie maanden later keert de rust terug en kunnen ze weer naar huis en terug naar school.
De inzet van Malala bereikt nu ook de regering in Lahore en dat levert nieuwe media-aandacht op. Leerkrachten en schoolvriendinnen delen in het succes. Maar de Talban denkt er anders over. De familie wordt bedreigd, maar Malala laat zich niet bang maken, ze blijft de Khushal school bezoeken. Op 9 oktober 2012, na een examendag wordt ze op de schoolbus neergeschoten. Ze is dan vijftien. Zwaar gewond wordt ze overgebracht naar een ziekenhuis in Peshawar. Twee Britse artsen die toevallig in Pakistan zijn stellen voor om haar naar Birmingham over te vliegen waar ze sneller de nodige medische verzorging kan krijgen. Alleen en ver van huis ontwaakt Malala uit haar verdoving. Ondanks alle goede zorgen, duurt het wachten op haar familie lang. Stap voor stap ontdekt ze hoe ze aan de dood ontsnapte. Als ze het ziekenhuis mag verlaten, wachten haar nog vele maanden van medische ingrepen en herstel. Haar gehoor bijvoorbeeld is definitief beschadigd en ze heeft een implantaat nodig, Het leven zal voor Malala en haar gezin nooit meer hetzelfde zijn. Naar Pakistan kunnen ze voorlopig niet terug, maar de Pakistaanse regering bezorgt haar vader een nieuwe job in Engeland. Malala en haar broers lopen school in Birmingham, maar ze missen hun familie en hun vertrouwde omgeving .
Malala blijft zich inzetten voor het Recht op Onderwijs voor alle kinderen wereldwijd. Ze hoopt dat ze ooit als politieke verantwoordelijke terug kan naar haar eigen land om dingen te veranderen. Benazir Bhutto, ooit premier van Pakistan is haar grote voorbeeld, maar ook deze vrouw bekocht haar gedreven politieke inzet met haar leven. De durf en de inzet van Malala Yousafzai spreekt veel mensen aan. Al op tienjarige leeftijd begon ze haar campagne in de Swatvallei, ze schreef voor de BBC over het leven onder de Taliban, werkte mee aan een documentaire van de New York Times en sprak op haar zestiende in New York de Verenigde Naties toe.
Maar het levensverhaal laat ook zien hoe gewoon Malala wel is. Ze kibbelt met haar jongere broers Khushal en Atal over de afstandsbediening van de televisie, ze kletst graag met haar vriendin Moniba en heeft moeite om op tijd op te staan. Zoals veel tieners maakt Malala zich zorgen over haar uiterlijk en ze hoopt dat ze nog wat gaat groeien. Ze leest graag boeken zoals Twilight, kijkt naar films en televisieseries, is nieuwsgierig en ambitieus. Ze wil graag in alles de beste zijn, maar beseft dat sommige dingen niet in haar hand liggen maar in Gods hand. Gebed maakt wezenlijk deel uit van haar leven en ze houdt zich bewust aan de voorschriften van de Koran. Ze is fier op haar Pathaanse afkomst en houdt van haar land. Ik ben Malala toont het leven in Pakistan zoals het is.
Vrouwen en meisjes hebben nauwelijks rechten en zijn vaak het slachtoffer van geweld. Er is veel analfabetisme en de bergdorpen beschikken nauwelijks over sociale en medische voorzieningen. De moeder van Malala leert pas lezen als haar dochter op de middelbare school zit. Het boek leert ook wat het betekent om op te groeien in een regio waar oorlog en geweld heersen.
Tot op de dag van vandaag zaait de Taliban terreur in het Noorden van Pakistan en blijft het verhaal van Malala helaas brandend actueel. Op 16 december 2014 werden meer dan honderd schoolkinderen in Peshawar gegijzeld en gedood door aanhangers van de Taliban. Met haar boek nodigt Malala jonge lezers uit om achter de horizon te kijken. Zo worden ze zich er ook van bewust dat andere jongeren, op andere plaatsen moeten opgroeien onder moeilijke omstandigheden en niet de mogelijkheden hebben die wij hier zo vanzelfsprekend vinden.
Rita Ghesquière