Tijdens de verbouwing van haar kamer gaat Iris een tijdje bij haar oma wonen. Daar valt altijd wel wat te beleven, want oma is verre van saai. Maar niet alles wat oma doet is gewoon gek, soms doet ze ook rare dingen. Het begint nog onschuldig, zoals jam in plaats van zout op een eitje strooien of eieren vergeten in het cakebeslag te doen. Maar dan begint oma soms ook te vergeten dat Iris naar school moet, en denkt ze zelfs dat Iris haar moeder Binja is. Wat is er toch met oma aan de hand? ‘Het lijkt wel alsof er gaten vallen in Mimi’s herinneringen. Het is griezelig’.
En dan is er nog het verhaal van Iris haar verdwenen nichtje, Coral. Als die verdronken is op tweejarige leeftijd zoals oma zegt, hoe kan Iris dan een filmpje van haar vinden waarin ze duidelijk ouder is? En waar komt haar armband dan vandaan? Aan oma kan ze het duidelijk niet meer vragen, dus moet ze zelf, samen met buurjongen Mason, op onderzoek uit.
Hoe verwerk je een zwaar en moeilijk thema als dementie in een boek voor jongeren? Mijn antwoord zou zijn: zoals dit boek het doet. Het onderwerp wordt geplaatst in een dagdagelijkse en herkenbare context, waarin vrienden, naar school gaan en de stad Brighton een rol spelen. Tussen die herkenbare zaken door gebeuren er echter andere dingen die niet zo normaal zijn: een cake bakken met zout in plaats van suiker of de weg niet meer weten: ‘[het strand] is de andere kant op,’ zeg ik en ik raak even haar schouder aan. Ze aarzelt en lacht dan. ‘O ja, dat is waar ook.’ Naarmate er meer en ernstigere zaken voorvallen, weet Iris niet goed wat ze ermee moet. Ze is in de war, ze maakt zich zorgen, maar een ding weet ze zeker: ze wil het thuis niet vertellen. In het begin van het boek klinkt het immers: ‘de foute dingen zijn: de douche is koud, ik krijg niet altijd ontbijt en soms raakt er iets kwijt. Maar dat is het wel zo’n beetje. Meer fijn dus dan fout.’ Ze geniet wel van de rust bij oma zonder de lawaaierige tweeling in de buurt. Dus maakt ze een lijst. Een lijst voor oma met belangrijke zaken die ze niet mag vergeten. En een lijst voor zichzelf met zaken die ze uit moet zoeken.
Je hebt het alledaagse kader, met zaken die elke tiener kent: school, vrienden, … Daarnaast heb je het verhaal over Coral en de aanwijzingen die Iris in de loop van het boek verzamelt, en de zoektocht die daarop volgt. En tussen dat alles heb je de toestand van oma, die geleidelijk aan verslechtert.
De manier waarop de evolutie van een dementie in heel herkenbare voorbeelden wordt verwerkt, is sterk. De auteur heeft het ziekteverloop op een zeer begrijpelijke en visuele manier neergeschreven. Aan het groeien van de lijst voor oma zie je als lezer dat oma vaker en vaker dingen vergeet, wat goed weergeeft dat deze ziekte langzaamaan erger wordt: het gaat van kleine details vergeten naar belangrijke zaken zoals niet meer weten wie jouw familie is. De lijst start met 5 items en eindigt met 38. Ook slim gevonden is de parallel tussen Masons opa en oma. Hierdoor krijgt de lezer al wat voorbeschouwingen van wat er Iris en oma nog te wachten staat, ook al wil Iris er eerst niets van weten. Zo zegt ook Mason dat hij probeert voor zijn opa te onthouden, net als Iris met haar lijst: ‘(…) en omdat hij nu niet alles meer kan onthouden, onthoud ik het voor hem.’
De gevoelens van zowel Iris als oma komen uitgebreid aan bod, wat heel mooi aantoont welke gevoelens en welke soort gevoelens in zo’n situatie heel gewoon zijn en dat dat niets is om je over te schamen. Zorgen en plezier wisselen elkaar af: ‘Ik probeer tegen mezelf te zeggen dat alles oké is, maar toch voelt het alsof er een scheur in mijn hart zit, die steeds groter wordt. Ik weet niet zeker of alles oké is. Ik weet het echt niet’. ‘We lachen allebei, al weet ik werkelijk niet of ze dit zo had gepland, of dat ze net zo verrast was als ik toen ze die oranje straal zag. Maar wat maakt het uit. Ze is hoe dan ook het liefste, gekste wezen dat ik ooit heb ontmoet.’
Barbara Artoos