Ole woont met zijn ouders in de stad, wanneer hij plots verneemt dat hij een opa heeft. Hád beter gezegd, want die opa blijkt al overleden. Ole heeft nooit geweten dat hij nog familie had, en zit dan ook vol vragen, waar zijn vader echter niet op in wil gaan: ‘Het is dus heel simpel. Het was een vreselijke man. Voor mij en voor Arie. Hij bestond niet meer voor ons. Dat is zo’n beetje het hele verhaal.’ (p. 11). Het is duidelijk dat zijn ouders het er verder niet over willen hebben: ‘We hebben je beschermd. Beschermd? Wat deed hij dan? Dat is het ‘m nou juist, dat wil je vader niet oprakelen.’ (p. 12) Zaak gesloten wat hen betreft. Dus probeert Ole het bij Arie, zijn oom. Maar Arie is mentaal een jaar of zeven gebleven en reageert helemaal niet goed op zijn vragen. En dus komt Ole daar ook geen stap verder.
Na een tijdje krijgt het gezin geldproblemen omdat ze het huis van opa niet verkocht krijgen. Ole krijgt te horen dat ze naar Brabant zullen verhuizen en in het huis van opa gaan wonen. Hij hoopt dan ook in dat huis meer informatie over zijn opa te vinden. Maar wanneer Ole en zijn vader bij het huis aankomen, zakt de moed Ole helemaal in de schoenen. Het huis is een bouwval zonder douche en met een toilet nog in een apart hokje op het erf. Op de zolder waar hij slaapt, lekt het en het dakraam valt gewoon uit de kader. Maar door daar te zijn, laat zijn vader hier en daar wel wat meer los over zijn kindertijd: ‘Arie zat ónder de tafel. Op de vloer. Met een touw vastgebonden aan de tafelpoot. Als een hond.’ (p. 46)
Het huis geeft stilaan zijn geheimen prijs. Tijdens het spelen vinden Ole en zijn vriendinnetje Anastazja een luik naar de kelder. Die blijkt vol te staan met ‘kraaienpoten’. In Dorpsmuseum Orpel leren ze meer over het gebruik hiervan bij het smokkelen. Stilaan beginnen de puzzelstukken voor Ole op hun plaats te vallen: waarom het huis het Pungelhuis genoemd wordt, wat de rol van zijn opa hierbij was, waarom de oudere mannen in het dorp onvriendelijk tegen hem zijn en waarom zijn vader het niet over opa wil hebben. Familiegeheimen en een speurtocht naar het verleden: het is een beproefd recept in de jeugdliteratuur dat blijft boeien.
In het verhaal wordt duidelijk hoe het verleden iemand kan blijven beïnvloeden (vader en Adrie). Het verleden begraven wil Oles vader ondanks zijn verwoede pogingen om het te vergeten, maar niet lukken. En door in het huis te gaan wonen, komt alles terug boven. Je ziet ook in de houding van de oudere dorpelingen dat zo’n onverwerkt verleden blijft doorleven. Naast de puzzel die je als lezer samen met Ole probeert te leggen over wat er nu juist gebeurd is, is ook dat een heel interessant gegeven. Hoe weegt een actie van lang geleden nu nog door, hoe gaat iemand daar mee om…
Wat ik aan dit boek absoluut geweldig vind, is het extra hoofdstuk op het einde: ‘Over pungels, kraaienpoten en botersmokkel’. Behalve meer uitleg over smokkelen en interessante lees- en andere tips voor wie meer wil weten, krijg je hier ook een tipje van de sluier van het creatieve proces van de schrijfster opgelicht. Zo geeft ze aan welke elementen uit het boek echt gebeurd zijn (of afgeleid zijn van echte gebeurtenissen) en welke verzonnen. Dat vind ik zeer interessant. Meestal gaat het proces dat het schrijven van een boek inhoudt aan de lezer grotendeels voorbij, omdat je enkel het eindproduct in handen krijgt. Hier niet. Ze biedt in dit extra hoofdstuk een boeiend inzicht in hoe fictie en realiteit tot een mooi en sterk geheel zijn verweven.
Barbara Artoos