In Grensgangers lezen we het verhaal van één familie die in Berlijn woont. Het boek bundelt drie verhalen van drie familieleden, uit drie generaties op drie scharniermomenten die gelinkt zijn aan de Berlijnse muur.
Julian bijt de spits af. Het is 1961. Hij werkt in West-Berlijn, en heeft een West-Berlijnse vriendin. Geen vuiltje aan de lucht, tot hij op een ochtend wakker wordt en de muur er plots staat. Hij verliest daardoor zijn baan en contact met zijn vriendin. Al snel begint hij plannen te smeden voor zijn vlucht naar het Westen.
In het tweede verhaal komt Marthe aan het woord. Het is dan 1977. De muur staat er ondertussen al 16 jaar. Marthe weet dat Julian naar West-Berlijn is gevlucht, maar daar wordt in het gezin niet meer over gesproken. De angst voor de Stasi zit diepgeworteld in de maatschappij. Marthe en haar broer Florian dromen aan de universiteit van verandering en ondernemen ook actie. Maar dan wordt Marthe plots opgepakt…
In het derde deel maken we kennis met Sybille. Zij is de nicht van Florian en Marthe en wordt door haar grootouders opgevoed. Florian en Marthe zijn op dat moment nog altijd spoorloos, en dat heeft diepe sporen nagelaten bij hun moeder en grootmoeder. Maar de verandering laat zich stilaan voelen, als rimpels in de zee. Sibylle wordt door haar vrienden aangestoken en staat mee op de barricaden. En dan gaan de grenzen plotseling open…
Het opzet van het verhaal is fantastisch uitgewerkt. De muur heeft in totaal 22 jaar Oost en West-Berlijn van elkaar gescheiden. Dankzij de drie personages krijg je een idee hoe het was bij de aanvang, na verloop van tijd en op het einde. Dat is een geweldig uitgangspunt. Zo krijg je als het ware een totaalervaring. Het is van bij het begin duidelijk dat ze samen horen, maar je hebt alle drie de verhalen nodig om de puzzel te leggen. Al blijven er op het einde nog heel wat vragen en dat is goed, want geschiedenis is nooit ‘af’.
Grensgangers is een indringend portret van een verhaal dat twee kanten heeft (Oost en West). Het is een verhaal van drie generaties en hun visie op de dagelijkse werkelijkheid. Het is schokkend om te lezen hoe de maatschappij van achterdocht is doordrongen. Vooral die achterdocht en wat die bij mensen teweegbrengt beklijft. Niemand weet nog wie te vertrouwen is, en zowat alles is riskant. Maar de verhalen graven dieper, wat ze tot diepmenselijke geschiedenissen maakt over twijfel, terreur, jong zijn, vrijheid en je plek zoeken. En dat dan nog allemaal terwijl stukken van het recente familieverleden gewoon afgesloten zijn alsof ze nooit zijn gebeurd.
Het boek vertelt over een periode die ik zelf niet bewust heb meegemaakt (toen de muur viel was ik 5) maar die nu weer volop in de belangstelling staat. Ik heb zelf deel drie speciaal bewaard en uitgelezen op 9 november, de dag waarop de muur 30 jaar geleden viel. Dat leek me wel passend en hielp ook voor de juiste sfeerschepping.
Barbara Artoos