De centrale positie van het mannenlichaam in de geneeskunde heeft mensenlevens gekost: problemen typisch voor het vrouwenlichaam bleven ongediagnosticeerd of werden als futiliteiten aan de kant gezet. De toenemende aandacht voor de genderkloof brengt daar nu langzaam verandering in. Ook in andere disciplines is er al te lang al te weinig aandacht gespendeerd aan vrouwen, waar die nu ook centraler komen te staan. Zo willen Marta Yustos en Diego Rodriguez Robredo in Femina Sapiens onze vrouwelijke voorouders het woord geven in onze geschiedschrijving.
Yustos is antroloog en specialist wetenschapscommunicatie. Robredo is student antropologie en wetenschappelijke illustratie. Voor de Nederlandse vertaling en bewerking zijn ze geflankeerd door cultuurwetenschapper Silvia Rondelli, historica Naomi Thys en antropologe Marita de Sterck. Dat lijkt een topteam voor deze klus! Mijn verwachtingen waren dan ook hoog gespannen toen ik ging bladeren in dit grote en kleurrijke boek over “de geschiedenis van de evolutie van de mens met vrouwen in de hoofdrol”.
En toch ben ik niet overtuigd. Ik kan me geen weg banen tussen de op zich verfrissende weetjes en waardevolle feiten, de sprekende beelden en rijke prenten. Er is te weinig structuur, zowel tussen als binnen de pagina’s, waardoor je als lezer geen vertrekpunt of kapstok vindt. Dat geldt voor de illustraties en voor de tekst.
Om het verhaal tussen de pagina’s terug te vinden, heb je enkel een soort museumzaal vooraan in het boek, met kaders en stolpen waar hoofdstuknummers aan gekoppeld zijn. De relatie tussen die onderdelen blijft onderbelicht. Op de pagina’s zelf vind je in de linkerbovenhoek telkens een titel, die ook niet veel houvast biedt om een verhaal te creëren. “Een horizon om te ontdekken”, “Met beide voeten op de grond” of “Voorbij het leven” zijn wel erg meerlagig.
De individuele pagina’s kun je het beste vergelijken met overladen vitrinekasten in een natuurhistorisch museum. Je weet niet waar je eerst moet kijken en vindt zo de meeneemboodschap maar moeilijk. Er ontbreekt vaak reliëf in de veelkleurige bladspiegel, wat het moeilijk maakt om voor- en achtergrond van elkaar te onderscheiden en echt aandacht te spenderen aan de op zich overtuigende en creatieve prenten. Vind je toch wat focus binnen het blad, dan is het nog steeds niet eenvoudig om te bepalen welke tekst bij die specifieke illustratie hoort, en of je de tekstbolletjes in een bepaalde volgorde dient te lezen. Ook dat doet denken aan een overprikkelend museumbezoek.
De tekst is daarnaast best klein gedrukt en vaak moeilijk te lezen tegen de kleurrijke achtergrond. De formuleringen zijn soms te technisch en kunnen jongere lezers zo mogelijk toch wat zwaar op de maag vallen. Vakjargon mag zeker een plaats krijgen in een boek als dit, maar dan graag wel met de nodige taalsteun. Termen als “sedimenten” verdragen toch wat toelichting, en er zijn vast lichtere alternatieven voor woorden als “classificeren” of “hulpbehoevenden”. Dat daarnaast dan wel op een jeugdige ontvanger wordt gemikt met toevoegingen als “Tik, tik, tik! Elke zomer hoor je het geluid van pikhouwelen” of “Dat moet spannend geweest zijn!”, zorgt voor wat dissonantie en maakt het lastig om de doelgroep van dit boek goed af te lijnen.
Een prachtig opzet, waar ik helemaal achtersta, knappe individuele illustraties en een schat aan informatie. En toch is het eindproduct voor mij te chaotisch en daardoor te moeilijk te navigeren.
Eline Zenner