De verloren bloem van de sjamaan speelt zich af in 1986 in Peru. Het hoofdpersonage, Laila, belandt in het Santo Toribio-ziekenhuis in Lima omdat ze een tot dan toe onbekende ziekte heeft. Haar zicht gaat er sterk op achteruit. Ze legt het zelf uit op pagina 30: ‘Het belangrijkste probleem is dat ik in het midden alles goed zie, maar aan de zijkanten niet. Dus je moet je voorstellen dat je twee wc-rolletjes voor je ogen houdt als een verrekijker. Je ziet dan nog steeds prima, maar je gezichtsveld is wel vreselijk beperkt…’. Op de kinderafdeling van dat ziekenhuis verblijven nog een aantal andere kinderen, waaronder El Rato. Die is toch een beetje anders, want hij draagt bijvoorbeeld geen pyjama zoals de andere patiënten in de zaal. Niet dat Laila veel aandacht aan hem besteedt, want ze wil daar gewoon zo snel mogelijk weg, terug naar haar vertrouwde leven. Ze houdt niet van de afstand die zo’n ziekenhuis schept tussen de patiënten en de buitenwereld: ‘Mensen van buiten begrijpen ons niet. Wij zijn ziek en zij zijn gezond. Alsof er een muur tussen zit, snap je?’ Dat net die rare El Rato dit zo zegt, vind Laila wel verbazend. Ze kan er moeilijk haar vinger op leggen en El Rato noemt het gewoon ‘zijn geheim’.
Na een tijdje in het ziekenhuis kunnen de professoren toch een diagnose stellen, en die komt hard aan. Ze heeft de ziekte van Batten. De ziekteverschijnselen schetsen een toekomst waar niemand naar uit zit te kijken: ‘[de ziekte] wordt gekenmerkt door een verslechtering van het zicht , epilepsie, en een progressieve aftakeling van verstandelijke en motorische ontwikkeling.’ Het is al snel duidelijk dat Laila niet bij de pakken zal blijven zitten na die diagnose. Uit een mysterieus boek uit de bibliotheek van het ziekenhuis leert ze dat er een geneeskrachtige bloem zou bestaan tegen neurologische ziektes. Zoals ze zelf zegt, lijkt het wel of dat boek speciaal voor haar is geschreven. Er vormt zich een plan in haar hoofd, ze moet die bloem gaan zoeken. Gelukkig wil El Rato met haar mee, al heeft hij zo zijn eigen redenen. Laila is hem daar dankbaar voor, want ze kan dit niet (meer) alleen. Zo zijn ze nog maar net de deur van het ziekenhuis uit als Laila beseft dat ze in het donker helemaal niets meer ziet. Voor El Rato is het simpel: ‘maakt niet uit, kom maar, ik help je.’ En zo vertrekken onze dappere avonturiers. Eerst met de taxi naar de luchthaven, vandaar met het vliegtuig naar Cuzco. Maar zullen ze het Amazonegebied bereiken? En zullen ze de bloem vinden? Bestaat die eigenlijk wel?
Je kan dit boek volgens mij op twee manieren lezen:
Je leest het verhaal voor het verhaal. Dan krijg je een af en toe wat ongeloofwaardig verhaal over twee jonge kinderen die op zoek gaan naar een mysterieuze bloem en in die tocht van de Andes naar het Amazonegebied trekken. Onderweg komen ze nog een aantal mensen tegen waarvan niet iedereen het even goed met hen voor heeft, belanden ze op de scene van een bomaanslag en een ontvoering. Spanning en stof genoeg om het de volle 500 bladzijden vol te houden. Dat is heerlijk, even verdwijnen in een lekker dik boek. Bovendien ondersteunen de typografie (vormgeving) en de tekeningen ook het verhaal. Het is heel erg jammer dat ik hier bijna geen voorbeeld kan opnemen, maar ik heb er eentje gevonden dat je toch een idee zal geven: ‘oeoeoeoeoeoeoeoeoeh’ Door de manier waarop de tekst visueel wordt weergegeven, is al duidelijk dat het geluid aanzwelt. Ik moet er wel even aandacht aan besteden dat in een boek waarin een basisthema het gradueel verliezen van zicht is, zo visueel met de tekst wordt omgesprongen. Op het einde van het boek blijkt dat dit een zeer bewuste keuze van de auteur is geweest, en voor mij werkt het.
Maar het zou jammer zijn, als je bij dit boek niet iets verder zou kijken of dieper zou graven. Dan merk je al gauw dat er een tweede, diepere dimensie aan het verhaal is. Een zeer waardevolle dimensie bovendien. Want de tocht die Laila in het verhaal onderneemt, is niet alleen een tocht van de Andes naar de Amazone. De tocht staat hier ook symbool voor het rouwproces en verwerkingsproces waar ze na het ontvangen van haar diagnose voor staat. Je kan in de eerste bladzijden van de diagnose verschillende onderdelen van de 5 fasen van het rouwproces terugvinden. (meer info zie onder) Zo wordt ze geplaagd door de typische gevoelens van verdriet en depressie (fase 4): ‘Ik haalde mijn schouders op. ‘Wat jullie willen. Het maakt me niet uit. Niet meer…’. ‘Er verstreken enkele dagen… die ik voorbij liet gaan terwijl ik zoveel mogelijk op mijn kamer bleef.’ Ze vraagt zich ook af waarom dit net haar moet overkomen (woede -fase2): ‘Waarom uitgerekend ik? Waarom zo jong?’ ‘en ze beseft wat er allemaal niet meer mogelijk zal zijn: ‘Ik zou nooit leren autorijden. Of een vriendje krijgen. Of een avondjurk dragen, zo’n echte damesjurk, met hoge hakken eronder. Of carrière maken, wat dat ook mocht betekenen. Op mezelf gaan wonen. Elektrische gitaar leren spelen’ ‘Opnieuw moest ik denken aan al die dingen waar ik altijd van gedroomd had en die ik nooit zou doen. Ik zocht een manier om aan de situatie te ontsnappen . Maar die vond ik niet’.
Er zit ook heel wat symboliek in het verhaal verwerkt. Zo is er het terugkerende getal 3? (3 geesten, 3 dolfijnen, 3 broers). En het verhaal steekt vol contrasten. Laila en El Rato zijn op veel vlakken elkaars tegenpool: meisje versus jongen, rijk versus arm, wees versus familie, gezond versus ziek. En dan zijn er nog het contrast tussen de stad (ziekenhuis) en het oerwoud (ruraal) en vooral ook het bekende (El Rato kent het ziekenhuis op zijn duimpje want het is zijn hele wereld) en het onbekende (hij volgt Laila de wijde wereld in buiten het ziekenhuis). Maar op het einde van het verhaal zijn de contrasten tussen hen niet meer zo belangrijk en door de omstandigheden sterk afgezwakt: het geld van Laila raakt op en ze delen de veelheid aan ervaringen die ze op reis hebben opgedaan.
De zoektocht naar de bloem wordt een tocht waarop Laila leert oplossingen te bedenken voor problemen die zich voordoen, zich aan te passen, door te zetten wanneer het moeilijk wordt, én ze ontdekt de kracht in zichzelf. Maar bovenal onderneemt ze een tocht waarop ze vrienden maakt, hulp leert te aanvaarden, anderen leert te vertrouwen, leert dat ze er niet alleen voor staat, en ontdekt dat er rond haar een heel netwerk bestaat waarop ze kan leunen en steunen als dat nodig is. El Rato, die aan de reis begint met niets, vindt in de reis een doel, vriendschap, liefde en zelfs een stukje van zichzelf.
Barbara Artoos