De Poolse Minka droomt ervan om schrijfster te worden. Haar eerste verzinsel is een griezelig verhaal over Ania die in contact komt met upióry, een soort vampieren uit volkse legenden die mensen aanvallen en doden. Maar als de tweede wereldoorlog uitbreekt en het lot van de Poolse joden in handen ligt van de Nazi’s, overtreft de werkelijkheid haar verbeelding.
Minka verliest haar familieleden en haar vriendin Darija; ze overleeft na veel ellende het getto, het concentratiekamp Auschwitz en de dodenmars. Ondanks alles blijven verhalen een rol spelen in haar leven. Ze bieden Minka, Darija en hun lotgenoten een ontsnappingsroute uit de ellende, en houden anderzijds de Hauptscharführer die ze ontdekt een spiegel voor. Na de oorlog krijgt Minka nieuwe kansen. Ze bergt haar droom om schrijfster te worden op en kiest voor een gezin. De holocaust en alle ellende die ze moest doorstaan, verzwijgt ze zo veel mogelijk voor haar kinderen.
Pas vele jaren later – wanneer ze vriendschap sluit met Joseph Weber, een hoogbejaarde Duitse immigrant – ontdekt haar kleindochter Sage het gruwelijke kampverleden van haar oma. Joseph vraagt haar – een joods meisje – vergiffenis voor het kwaad dat hij als jongeman aanrichtte en wil dat ze hem helpt om te sterven . Sage weet niet wat ze met zijn bekentenis moet doen en zoekt hulp bij de officiële diensten die Nazimisdadigers opsporen. En zo is de cirkel rond. Oma Minka is nu bereid om haar levensverhaal met haar kleindochter te delen. Het relaas van Jodi Picoult is niet zo rechtlijnig als deze korte samenvatting laat vermoeden. Ze begint de roman met de vriendschap tussen Sage en Joseph. Sage leeft met haar eigen geheimen.
Na een verkeersongeval waarbij zij aan het stuur zat, is haar moeder overleden. Ze houdt er knagende schuldgevoelens aan over en een litteken op haar linkerwang. Sage verschuilt zich voor de buitenwereld en koos daarom een baan als bakker zodat ze ’s nachts kan werken. Bakken verbindt haar met haar joodse roots. Ook haar relatie met Adam, een gehuwde man, mag het daglicht niet zien. Het is Sage die de zoektocht naar de waarheid over Joseph Weber inzet. In de volgende hoofdstukken krijgen Josef Weber en Leo, de man van het ministerie van justitie die haar helpt, het woord. Daarna pas is het de beurt aan Minka. Al die verhalen knoopt Jodi Picoult zorgvuldig in elkaar zodat de lezer zelf de samenhang ontdekt. Het verhaal van Ania en de upióry speelt een belangrijke rol als spiegeltekst. Het verschijnt in cursieve druk tussen de hoofdstukken en flarden ervan duiken op in het relaas van de personages.
De lezer wordt zoals de personages uit de roman uitgedaagd om fictie en realiteit aan elkaar te spiegelen. Zo komt hij bij vragen over de wortels van het kwaad en de verantwoordelijkheid van elk individu. De tweede wereldoorlog en de Holocaust zijn een terugkerend thema in moderne romans, maar De verhalenvertelster van Jodi Picoult roept nergens een déjà vu effect op. Het spel van weten en niet weten en de geheimen van de personages houden de lezer in de ban. De auteur slaagt erin om via Sage de ethische vragen te actualiseren. De fundamentele vraag ‘welke keuze(n) moet ik nu maken?’blijft steeds overeind . Moet Sage Josef helpen? Kan ze hem vergeven? Moet ze haar relatie met Adam beëindigen uit respect voor zijn gezin?
De antwoorden zijn meestal niet eenduidig. Sage, Minka en Joseph zijn complexe figuren die zich vaak in een grijze zone bewegen. Kan religie een morele wegwijzer zijn? Maria, de werkgeefster van Sage in Ons Dagelijks Brood is uitgesproken katholiek en geeft vaak ongevraagd haar mening over het doen en laten van Sage. Sage zelf groeide op in een gezin van belijdende joden, maar zij heeft bewust het geloof uit haar kinderjaren achtergelaten. Ze houdt wel vast aan bepaalde rituelen en gebruikt haar kennis van de joodse keuken om lekker brood te bakken. Maar waar vindt ze houvast als ze beslissingen moet nemen?
Ten slotte gaat dit boek ook over de kracht van verhalen. Het zijn verhalen die Minka weerbaar maken, troosten en soms letterlijk helpen overleven. Maar ze beseft ook de dubbelzinnigheid ervan. ‘ Een verhaal kan de loop van de geschiedenis veranderen. Het kan een leven redden. Maar het kan ook drijfzand worden dat je vastzuigt en omlaag trekt, en waar je nooit meer uit loskomt.’ Het verhaal van Minka blijkt echter taai en bestand tegen de gruwelijke oorlog. Haar boekjes gaan verloren, maar Ania en de upióry zitten in haar geheugen gegrift. Later schrijft ze het verhaal opnieuw neer voor haar kleinkinderen. En ten slotte duikt het onverwacht weer op, op een moment en een plek waar je het niet verwacht. Een meeslepende roman met een diepere spirituele boodschap
Rita Ghesquiere