De kleine Hannah wordt met haar moeder opgepakt en weggevoerd. Tijdens de controle en inspectie in het concentratiekamp moet zij van haar moeder vluchten. Haar moeder wil dat Hannah niks overkomt. Hannah verschuilt zich onder een berg kleren in een opslagbarak en wacht op haar moeder… Maar die komt niet…
Gelukkig wordt ze door andere vrouwen die overdag in de opslagbarak werken zo goed als mogelijk verzorgd. Hannah mist haar mama enorm en hoopt dat mama een keer zal langskomen. Elena (een werkster in de barak) probeert Hannah zoveel mogelijk aandacht te geven en te steunen wanneer Hannah akelige dingen ziet.
Op een dag brengt Elena een schetsboek mee en kleurpotloden. Hannah start met tekeningen maken. Eerst voor Elena en de werksters, daarna steeds meer. Ze komt op het idee om op deze manier haar mama te zoeken. Ze sluipt ’s nachts uit haar schuilplaats en stopt onder de deur van iedere barak tekeningen in de hoop dat haar mama ergens in die barak zit. Het hele kamp ontvangt tekeningen en de vrouwen vertellen dit door. Hopelijk komen de tekeningen ook tot bij haar moeder en vinden ze elkaar terug…
Het boek is opgesplitst in twee delen. Het eerste deel brengt Het verhaal van de Holocaust . Het is een informatief geschiedkundig deel om het verhaal over Hannah en haar moeder te kaderen. Hierin wordt heel simpel verteld wat de holocaust is. Chronologisch wordt er over de Tweede Wereldoorlog verteld om de jonge lezers op de hoogte te brengen over de achtergrond van het verhaal.
Het tweede deel bevat de roman De laatste reis en vertelt het verhaal over Hannah. Beide delen lees je in één ruk uit. Aline Sax weet dit ontroerende verhaal op een mooie, vlotte, simpele maar wel krachtige manier te beschrijven en met geschiedkundige informatie te ondersteunen. De jonge lezer wordt in het verhaal meegenomen en voelt ontzettend mee met de kleine Hannah.
De gebeurtenissen worden ook vanuit haar standpunt bekeken, wat het identificatieproces en de inleving bevordert. Doordat de jonge lezers eerst Het verhaal van de Holocaust met historisch correcte non-fictieve info hebben gelezen, is het bovendien ook makkelijker om Hannah’s situatie en haar ‘fictieve’ (want dit zou echt gebeurd kunnen zijn) levensverhaal te plaatsen. De achtergrond van de oorlog en concentratiekampen wordt goed uitgelegd, maar toch op zo’n manier verteld dat de gruwelijke dingen niet aanstootgevend zijn.
Een epiloog zal ook meedelen dat Hannah’s mama gestorven is in de ziekenboeg, nog voor Hannah haar wist te bereiken, maar dat kon de jonge lezer ook al in het verhaal aanvoelen en eruit afleiden. Toch is het open einde waarvoor Sax kiest niet evident voor alle 10-jarigen en is de verduidelijkende epiloog geen overbodige aanvulling. Het boek is vormgegeven als een ‘kantelboek’. Aan de ene kant zie je de titel De laatste reis .
Kijk je op de achterkant, dan staat er Het verhaal van de Holocaust ondersteboven gedrukt. Even kantelen dus en je kan aan het andere verhaal beginnen. Zo lijken het wel twee boeken in één te zijn. De kaft is heel simpel maar werkt krachtig in op de lezer. Een stapel koffers waar een klein meisje naar staat te kijken aan de ene zijde. Een realistische foto met kinderen achter een prikkeldraad. Beide beelden spreken boekdelen…
De tekeningen in het verhaal van Hannah scheppen een donkere, bedrukte sfeer die kenmerkend is voor haar verhaal: houtskooltekeningen die de laatste reis zwart op wit bevestigen zodat het verhaal van haar, haar moeder en duizenden anderen nooit meer te ontkennen valt. In het informatieve deel over de Holocaust werd gekozen voor duidelijke geschiedkundige foto’s van Hilter, Aushwitz, gevangenen, joden …. die tekst en uitleg verduidelijken en het historisch kader verder aanscherpen.
Zowel het verhaal van Hannah in De laatste reis als de informatieve achtergrond in Het verhaal van de Holocaust zijn waardevolle lectuur voor jonge lezers. Men vergeet immers vaak dat deze jongere generatie van thuis uit niet altijd even veel informatie mee krijgt over de Tweede Wereldoorlog. Voor velen is het een ver van mijn bed/ver voor mijn tijd gebeuren. Toch mag deze zwarte periode in onze geschiedenis niet verloren gaan of vergeten worden. Al was het maar opdat dit nooit meer zou gebeuren.
– Door Renate Theunissen –