Non-fictie jeugdboeken over ridders, bloemen, vulkanen, vogels, kevers en vliegtuigen: die vind je in alle soorten en maten. Een jeugdboek over de Nederlandse taal: daar heb je er heel weinig of geen van. We maken ons sterk dat dit boek uniek in zijn soort is. De als “meesterverteller” gekwalificeerde Arend van Dam brengt ons “het verhaal van een taal”, i.c. het Nederlands. Dit doet hij zoals we van hem gewoon zijn in zijn vele historische jeugdboeken. Met spannende verhalen en grappige anekdotes heeft hij een soort van taalcanon voor de jeugd geschreven. De focus ligt op de Nederlandse taal, maar je steekt er ook veel op over woordenboeken, de boekdrukkunst en algemene filologische begrippen: de onomatopee, dialecten, het ontstaan van taal, etymologie, leestekens, pidgin, creools, de verspreiding van het Nederlands over de wereld,….
Alles leest bijzonder vlot weg en doet je vaak lachen. Van bladzijde tot bladzijde wordt ongemerkt een massa feitjes ingelepeld zonder dat het ook maar ergens een droge opsomming wordt. Fijn voor jonge, Vlaamse lezers is dat ook de Belgische variant van het Nederlands aan bod komt en de historisch rol van Vlaanderen in de geschiedenis van het Nederlands goed belicht wordt. Jammer dat de auteur bij de inzet over de sjibbolet niet het in Vlaanderen overbekende ‘Schild en Vriend’ vermeldt. (Hoewel, deze strijdkreet kwam recent in een slecht daglicht te staan). Lovenswaardig is beslist ook dat in de geschiedenis van het Nederlands het verhaal van de onderdrukkende rol van het VOC verweven zit en het lot van de lokale bevolking in Suriname, Indonesië,…
Zondermeer aangrijpend is het historisch gedocumenteerde verhaal van Krotoa, alias Eva, de moeder van de eerste kleurling in Zuid-Afrika die als tolk fungeerde tussen de lokale Khoiktoi en de eerste Hollanders op De Goede Hoop. Enigszins bevreemdend dat Van Dam de treurige afloop van haar leven dan weer weggelaten heeft. Van Dam gebruikt ook het boek zelf om de lezer één en ander bij te brengen over de vormgeving en het colofon. Zo kom je o.a. te weten wat ‘spotvernis’ is en een ‘Franse pagina’ en waar die ISBN-nummers nu voor staan.
Een apart woord verdient de bijzondere vormgeving van de hand van de jonge illustrator Anne Stalinski. Voor zover we konden nagaan, is dit haar debuut op de boekenmarkt. Elke bladspiegel is apart ontworpen in een aangenaam ogend geel, olijfgroen en bruin en biedt telkens een collage van gedrukte tekst, menselijke figuurtjes, tekstballonnetjes en handgeschreven titels. Allicht raakt deze stijl ooit weer uit de mode, maar later wordt dit dan weer heerlijk vintage. Als dit boek nu veel gelezen wordt, dan zijn er over acht à tien jaar vast weer meer kandidaat-neerlandici. En wat is nu een bromvliegzwaan? Daar moet je het boek voor lezen. Het voorplat geeft al een aanwijzing.
Dirk Tavernier