Tweeëntwintig maart 2016: dat is het Belgische 9/11. De terroristische aanslagen in Brussel en Zaventem op die noodlottige datum maakten diepe indruk op de Brusselaar Michael Sels en vormen de inspiratiebron voor zijn debuut.
In De Afspraak volgen we de parallelle levens van twee grootstedelijke scholieren, Kwinten en Nikolai. Beiden zitten op dezelfde school maar kennen elkaar niet. Ze ontmoeten elkaar binnen het verhaal slechts twee maal, zij het dan ook nog zeer vluchtig. Op de ‘grote dag’ (de delen van het boek in de tegenwoordige tijd) hebben beide jongens, onafhankelijk van elkaar, een afspraak. ‘De ene met het leven, de andere met de dood’, zoals de flaptekst suggereert.
Met lange flashbacks (in de verleden tijd geschreven) volgen we hun bewogen leven. Kwinten moet afrekenen met een gewelddadige, drinkende en pornoverslaafde vader. Nikolai wordt gepest op school. Beiden willen ontsnappen aan hun uitzichtloos bestaan maar het lot leidt hen langs geheel andere wegen.
Door het boek heen schets de auteur twee knappe, psychologische portretten en weeft hij met goede vondsten de verhaallijn naar een spannende en verrassende ontknoping. Ouderlijk geweld, drugs, social media, het verwoestend effect van pesten, ontluikende seksualiteit, een onverwachte coming out, de aansluiting bij een peergroup (met de positieve en negatieve gevolgen), kansarmoede en werkloosheid vormen de goed verwerkte elementen van de levens van Kwinten en Nikolai.
De thema’s van oorlog en de hypocrisie van de ‘grote politiek’ worden aangeraakt maar de auteur fietst zorgvuldig om het religieus geïnspireerde terrorisme heen. Aan deze uitdaging heeft de auteur of de uitgever zich wellicht niet durven/willen of kunnen wagen. Ergens is dit een manco, anderzijds laat deze optie toe dat het boek in veilig vaarwater blijft en ook verteerbaar is voor alle moslimjongeren. De goede verstaander weet toch waarover het gaat en elegant wordt een gecompliceerd en niet eenduidig thema uit de weg gegaan dat het boek zou doen uitdijen. Op die manier komt de nadruk ook meer te liggen op het meegesleept worden door invloedrijke figuren. Dit is meteen het sterkste punt van het boek: het begrip dat bij de lezer gekweekt wordt voor problematisch jongerengedrag, ontstaan vanuit beïnvloeding.
Het hele boek speelt zich af in een niet met name genoemde grootstad. De auteur vermijdt bewust alle concrete verwijzingen naar Brussel en neemt beschrijvingen op die niet stroken met de Belgische hoofdstad. Het terroristische element wordt pas duidelijk op het einde van het boek. Naar onze smaak verwijst de achterflap dan ook te uitdrukkelijk naar de Brusselse aanslagen zodat je toch voortdurend met Brussel in je achterhoofd zit te lezen.
Het boek schetst de grauwe levens van twee jongeren, maar brengt geen pessimistisch mens- of wereldbeeld. Er wordt voldoende tegengewicht gegeven: het belang van een warm gezin, de kracht van mededogen, een klein gebaar dat voor een ander veel kan betekenen,… De afspraak vraagt bij de aanvang aandachtige lectuur. Als je eenmaal op sleeptouw bent genomen, wil je absoluut weten hoe het afloopt.
Het boek biedt zeker interessant leesmateriaal voor scholieren: als ondersteuning voor wie een moeilijke jeugd heeft, als eye-opener voor wie het gemakkelijker heeft in zijn jonge jaren. Voor de leerkracht die expliciet terrorisme, huishoudelijk geweld of pesten als thema wil op de leeslijst, is ‘de Afspraak’ beslist een verantwoorde en zeer geschikte titel.
Dirk Tavernier