Toegegeven, het is even doorbijten als je aan dit boek begint. De auteur wil bij aanvang wel erg veel informatie kwijt over Iran en de Iraniërs. Maar als je daar eenmaal door bent, wacht je een bijzondere leeservaring.
Darius is genoemd naar de Beroemde Perzische heerser uit de 6de-5de eeuw voor Christus. Zijn moeder komt uit Iran woont in Amerika. Hij spreekt nauwelijks Farsi en weet meer over de Hobbits en Star Trek dan over de Perzische cultuur. Toch ervaart hij hoe belangrijk zijn Perzische wortels zijn als hij met zijn ouders en zusje naar Yazd in Iran reist om afscheid te nemen van zijn grootvader, die niet lang meer te leven heeft. De reis en het verblijf in Iran bieden slechts het kader voor een diepgaand verhaal over het zoeken naar erkenning en naar vriendschap. Op school wordt Darius gepest en zijn vader vindt hem een watje, of daarvan is hij toch overtuigd. In zijn ogen is zijn vader perfect, ook al neemt hij net als hij antidepressiva. In Iran wordt het aanvankelijk alleen maar erger. De kloof tussen zijn vader, de ‘supermens’ en hemzelf als ‘loser’ neemt alleen maar toe. Zijn vader ruilt hem zelfs in voor zijn jongere zusje om samen naar Star Trek te kijken.
Het absolute dieptepunt komt wanneer hij zich verraden voelt door Sohrab, een jongen uit Yazd en zijn eerste echte vriend. Wanneer ze na het voetballen onder de douche gaan, lacht Sohrab hem samen met de andere jongens uit omwille van zijn onbesneden piemel, die ze vergelijken met de tulband van de ayatollah. Darius voelt zich diep vernederd. Maar dan leert hij beetje bij beetje wat echte vriendschap inhoudt. Sohrab zoekt opnieuw contact en verontschuldigt zich met een prachtig cadeau waarmee Darius zich meteen ook meer Iraniër voelt. Sohrab begrijpt hem moeiteloos. Hij ‘wist wat het was om een buitenstaander te zijn omdat je in één opzicht anders was.’ Hij confronteert hem met het duistere in zichzelf, maar leert hem vooral zijn sterke kanten te zien.
Het is heerlijk als lezer dit proces van heel nabij te kunnen meevoelen. Darius ervaart onder meer ‘dat het ok is dat het niet ok is.’ Maar hij leert ook wat ware vriendschap inhoudt: dat je de ander tijd geeft om na te denken voor te antwoorden, dat je samen kunt zijn zonder te moeten praten en dat je elkaar kunt vergeven. Sohrab kan vooral goed luisteren, ‘Hij speelde niet voor advocaat van de duivel en zei niet dat ik ongelijk had, zoals Stephen Kellner altijd deed. Hij knikte om te laten merken dat hij het begreep, en lachte als ik iets grappigs zei.’
Dergelijke rake bewoordingen lees je geregeld in het boek Dan krijgt Sohrab het vernietigende bericht dat zijn vader, die al jaren lang onschuldig in de gevangenis zit, daar op wrede manier vermoord is. Sohrab is zo van streek dat hij zijn vriend uitscheldt en wegstuurt. Dit moeilijke moment is bijzonder krachtig verwoord zodat je als lezer intens met beiden meeleeft. Net in die diepste duisternis komt er toenadering tussen Darius en zijn vader, die voor zijn zoon zijn eigen zwaktes en angsten blootlegt. Ook dat moment brengt de auteur heel intens onder woorden. Niet alleen de hoofd- maar ook de nevenpersonages zet de auteur onvergetelijk neer, zoals de oma van Darius, die hem op een vanzelfsprekende manier omringt met liefde.
Lees maar hoe de auteur haar omhelzing typeert, waarbij hij Darius’ passie voor Star trek en de ruimte verwerkt: Ook al maakte ze de beste chelo kebab in het Alfa kwadrant, dat was nog niets vergeleken bij haar omhelzingen. Die waren met gemak de beste in het hele Virgosupercluster, waarvan ons Melkwegstelsel een klein deel is. Toen mamoe haar armen om me heen sloeg, ging er een hele nieuwe dimensie van licht en warmte voor me open. Ik zuchtte en omhelsde mamoe terug. Ik wou dat ik haar omhelzingen op een of andere manier mee naar huis kon nemen naar Portland.
Darius de Grote is niet oké is een groots boek en het is meer dan oké. Het laat de westerse lezer niet alleen kennismaken met Iran en de Perzische cultuur, maar biedt vooral de kans om intens mee te leven met een kwetsbare jongen in zijn zoektocht naar een vriend en een vader die hem neemt zoals hij is.
Jan Van Coillie
Lannoo