We dachten alles al gehad te hebben wat originele alfabetboeken betreft. Zo werden we de afgelopen jaren verrast door Het dikke alfabetboek (Frank Landsbergen), Het gekke kinderwoordenboek (Ine De Volder en Emma Thyssen), het abc-zoekboek (Milja Praagman), A is van Os (Bette Westera) en vooral het onvolprezen Alfabet-prentenboek van Charlotte Dematons.
Maar zie: weer weet een auteur een originele invalshoek te kiezen om de letters van het alfabet te behandelen. De Britse illustrator Ellen Heck doet ons meteen vreemd opkijken met de titel van de eerste pagina A is van Bij. Hoe kan dit nou?
Daarvoor moet je het boek wat grondiger bekijken. O, natuurlijk, plots snap je het. In het Portugees is een bij een abelha! Een ari in het Turks, een aamoo in het Ojibjwe (een taal uit de Grote merenregio in de VS) en een anu in de Nigeriaanse Igbo-taal. Nu snap je het concept en de ondertitel: een wereldwijd abc-boek! Geen klassiek van ‘Van Aap tot Zebra’-boek dus maar 26 iconische dieren die in 71 gekozen talen met een andere letter beginnen. Nog enkele voorbeelden: ‘F is van kikker’: frog in het Engels, frosk in het Noors (enigszins voor de hand liggend misschien, beide Germaanse talen) maar verrassend: fattee in het Afaan Oroma, één van de zes officiële Ethiopische talen.
Uit Ellen Hecks nawoord blijkt dat het een hele klus was dergelijk vreemdsoortig abc-boek samen te stellen. Met behulp van een team specialisten en native speakers overal ter wereld moest vooraf veel opzoekwerk gebeuren en diende ze allerlei linguïstische problemen te overwinnen. Hoe zet je een niet-Latijns schrift om in ‘ons’ Latijnse schrift (transliteratie)? Welke regionale uitspraak gebruik je? Veel talen namelijk hebben regionale varianten waarbij de eerste letter van een woord nu net even anders klinkt.
In ieder geval is dit een uiterst boeiend en aantrekkelijk werk geworden met een summiere, maar toch al behoorlijk indrukwekkende staalkaart van 71 van de ongeveer 6.500 op aarde gesproken talen.
De tekeningen en het boekontwerp zijn van internationale topkwaliteit. Op elke pagina, inclusief de schutbladen, kijk je je gek op grafische meesterwerkjes in aangenaam contrasterende kleuren, soms gespreid over twee pagina’s. Alle pagina’s zijn aflopend (zonder witte randen). Pas bij nader toezien valt het je op dat op elke pagina de letter zelf nog eens verborgen zit. Kijk maar naar de omslag bijvoorbeeld: in de twee bijtjes zit de letter A. Verderop ontdek je de letter J in de gebogen hals van de struisvogel (jaylam in het Armeens) en de letter H in de frons boven de tijgermuil (harimau in het Indonesisch). Dit levert nog eens een aparte, tweede zoektocht op.
Via een QR-code kan je dan nog eens elk woord beluisteren op een aantrekkelijke website (bij het opmaken van deze recensie waren alle talen nog niet ingesproken.)
A is van Bij leert kinderen naar dieren kijken, maakt de linguïst in hen wakker en geeft aan lost in translation een geheel nieuwe betekenis: maximaal verlies is hier maximale winst! Voor alle leeftijden.
Dirk Tavernier